Pracodawca w celu ochrony swoich interesów może zawrzeć z pracownikiem mającym dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. W umowie określa się m.in. okres obowiązywania zakazu konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy. Co jednak, gdy w czasie trwania umowy o zakazie konkurencji pracodawca zechce ją rozwiązać i zaprzestać płacenia pracownikowi umownego odszkodowania?
Czy umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy można wypowiedzieć / rozwiązać / odstąpić od niej przed upływem okresu na który została zawarta?
1. CO DO ZASADY NIE, ponieważ umowa o zakazie konkurencji po zakończeniu stosunku pracy wygasa dopiero z upływem okresu, na jaki została zawarta.
2. MOŻNA, gdy sama umowa przewiduje jej wcześniejsze rozwiązanie:
Klauzule w umowie o zakazie konkurencji takie jak:
– wypowiedzenie umowy (zgodnie z najnowszą linią orzeczniczą nie jest konieczne podawanie konkretnych przyczyn wypowiedzenia)
– prawo odstąpienia od umowy (ważne by podać w umowie termin na odstąpienie – w innym wypadku postanowienie jest nieważne)
– ziszczenie się określonego warunku rozwiązującego.
3. MOŻNA na mocy porozumienia stron, np. w formie aneksu do umowy.
Jeżeli umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie zawiera postanowień, które przewidują jej wcześniejsze rozwiązanie to jednostronne oświadczenie pracodawcy zwalniające pracownika z zakazu konkurencji jest bezskuteczne. Pracownik nadal może żądać od takiego pracodawcy odszkodowania w wysokości określonej w umowie!
Ponadto kodeks pracy w art. 101 2 § 2 stanowi, że umowa o zakazie konkurencji przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania.
WAŻNE: Zgodnie z ugruntowaną linią orzecznictwa Sądu Najwyższego, ustanie obowiązywania zakazu konkurencji dotyczy tylko zobowiązania, jakie przyjął na siebie pracownik w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, a nie zobowiązania pracodawcy do wypłaty odszkodowania (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.11.1999 r. sygn. I PKN 358/99, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05.02.2002 r. sygn. IPKN 873/00, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.03.2002 r. sygn. I PKN 6/02).
Według judykatury, ustanie zakazu konkurencji wskutek – zdaniem pracodawcy, ustania przyczyn uzasadniających ten zakaz oznacza zwolnienie pracownika z obowiązku powstrzymania się od prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy, a więc dotyczy tylko zobowiązania, które wziął na siebie pracownik, a nie zobowiązania pracodawcy do zapłaty umówionego odszkodowania.
Zatem ustanie przyczyn uzasadniających zakaz konkurencji nie zwalnia pracodawcy automatycznie z obowiązku wypłaty odszkodowania na rzecz pracownika, choć pracownik ten nie ma już obowiązku powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej. Skorzystanie więc przez pracodawcę z możliwości wcześniejszego zwolnienia pracownika z zakazu konkurencji jest bezskuteczne z punktu widzenia uwolnienia się pracodawcy od zapłaty odszkodowania i nie oznacza wygaśnięcia umowy o zakazie konkurencji. Pracownik zwolniony z zakazu konkurencji staje przed wyborem jednej z dwóch możliwości. Jeśli dalej będzie powstrzymywał się od działalności konkurencyjnej, wykonując w ten sposób własne zobowiązanie umowne, to ma prawo do żądania odszkodowania, gdyż odszkodowanie przysługuje z mocy ustawy przez cały czas obowiązywania umowy z tytułu zachowania obiektywnie zgodnego z treścią zakazu konkurencji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12.11.2014 r. sygn. I PK 86/14).
Podsumowanie
Pracodawcy, aby mieć alternatywę w postaci możliwości wcześniejszego zakończenia umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy i aby uwolnić się od obowiązku wypłaty odszkodowania na rzecz pracownika, muszą już na etapie zawierania umowy o zakazie konkurencji umieścić w niej odpowiednie zapisy, które umożliwiają jej wcześniejsze rozwiązanie. W przeciwnym razie będą zobowiązani wypłacać pracownikowi odszkodowanie przez cały czas trwania zakazu konkurencji.
